Stekelbaars 3-doornig (Gasterosteus aculeatus)
Maximale afmeting:10 cm.

De driedoornige stekelbaars komt in grote getale voor in de kustwateren en zoetwatergebieden van de gematigde en koude gedeelten van het Noordelijk halfrond. Ze heeft een bruingroene kleur met zilverkleurige vlekken en is gemakkelijk te herkennen door haar drie scherpe, bewegelijke stekels die voor de rugvin zitten. Naast schubben heeft de stekelbaars ook een pantser van beenplaten. Gemiddeld kunnen ze ongeveer 2 jaar oud worden maar de meeste halen dit niet.
Met hun venijnige stekels en hun tamelijk strijdlustige karakter kunnen ze zich vaak goed verdedigen tegen aanvallers. Het is niet ongewoon dat een snoek die een stekelbaars heeft gevangen deze meteen weer uitspuugt nadat hij heeft kennis gemaakt met zijn vlijmscherpe stekels.

Helaas voor de stekelbaars komt hij, ondanks deze stekels, voor op het menu van vele vogels en andere vissen. Dat de stekelbaars vroeger in enorme scholen de rivieren op zwommen, kun je lezen in de unieke dierbeschrijvingen van Oliver Goldsmith in zijn boek Geschiedenis van de wereld der natuur uit de 16de eeuw.


In het voorjaar begint de paaitijd voor de stekelbaars en het mannetje krijgt dan een fel rode buik en een blauwe rug. Op de bodem van het water bouwt hij zijn nest van stukjes planten die hij met afgescheiden slijm aan elkaar plakt. Hij begint zich nu zeer agressief te tonen naar alles wat in de buurt van zijn nest komt en stort zich met opgezette stekels op elke indringer.

Blijkt dit nog niet voldoende te zijn om deze te ontmoedigen dan neemt hij een verticale positie in, met de kop naar beneden. Op die manier laat hij zijn felrode buik zien aan eventuele rivalen. Als het nest gereed is, lokt en jaagt hij met veel vertoon verschillende wijfjes naar het nest om eieren (+/- 100) te leggen. Deze bevrucht hij onmiddellijk waarna hij regelmatig met zijn borstvinnen waaiert om vers water toe te voeren voor een optimale zuurstofvoorziening.
De eitjes komen na ongeveer 3 weken uit en vader zorgt voor ze tot ze na ongeveer 14 dagen zelfstandig zijn. Hierna verlaat hij zijn territorium en voegt hij zich weer bij een school stekelbaarzen.

Van oorsprong is de stekelbaars een zeevis, die zich in zoet water voortplant. Door het afsluiten van riviermondingen met sluizen en dijken kunnen bepaalde populaties niet meer naar zee trekken.
Zo zijn er zee-, zoetwater- en trekkende populaties ontstaan. In zoetwater leven ze in wijdverbreid in sloten, plassen en meren.

De driedoornige stekelbaars eet vrijwel alles wat in zijn bek past. Dit varieert van weekdieren, visseneieren, larven en kreeftachtige, tot plantaardig materiaal. Een speciale voorkeur heeft hij voor de watervlo. Zelf wordt hij gegeten door andere roofvissen en vogels, waaronder de ijsvogel. De stekelbaars is van groot belang gebleken als voedsel voor de schaarse lepelaar. Onder andere om deze reden worden er diverse maatregelen getroffen om de toegang van zee naar binnenwater te bevorderen.

Hier volgt een stukje uit het werk van Oliver Goldsmith, dat in 1744 werd gepubliceerd onder de titel "Geschiedenis van de aarde en de levende natuur".

'Eens in de zeven of acht jaar verschijnen er verbazingwekkende scholen van deze vis in de rivier de Welland, bij Spalding. Daar komen ze in grote colonnes de rivier opzwemmen. We kunnen een idee van hun aantal krijgen wanneer we weten dat een man die door een boer was ingehuurd om ze te vangen, omdat hij zijn grond ermee wilde bemesten, lange tijd vier shilling per dag verdiende door ze voor een penny per vier emmers te verkopen!' Van dit populaire werk werd toen al gezegd dat het 'een klasse had die de wereld niet vrijwillig verloren zou laten gaan.' De combinatie van het prachtige, heldere proza, gecombineerd met de mooiste illustraties die ooit zijn gemaakt maakt dit boek tot een unieke lees en kijk ervaring voor jong en oud.

Uitgever: Zuid Boekproducties, Lisse, ISBN nr: 90 6248 683 5.

© biesbosch.nu

© biesbosch.nu 2024