|
De Donkerslootse twisten
(440 jaar gesteggel en gekrakeel)
Henk van de Graaf
Die mieterse teksten
Soms kun je minutenlang naar een woord
in een oude tekst kijken en niet
begrijpen wat er staat. Als je dan even
later opnieuw kijkt zie je het ineens
wel en begrijp je niet dat je het
daarstraks niet begreep. Het
bovenstaande zal herkenbaar zijn voor
zij die oude teksten transcriberen. Toch
is transcriberen (het omzetten van oud
schrijft naar moderne schrijfwijze) niet
moeilijk of moet je er voor
doorgestudeerd hebben. Iedereen kan het.
Het is eigenlijk meer een kwestie van
doorzetten. Het is een kunstje wat je
jezelf eigen moet maken. Transcriberen
heeft wel 'onderhoud' nodig. Je moet het
regelmatig doen ander verwaterd het.
In de essentie gaat het om het lezen
(bekijken is hier misschien beter op
zijn plaats) van lettertekens die veelal
anders zijn dan wat we gewend zijn. Als
je eenmaal geleerd hebt hoe die letters
in de betreffende tijd werden geschreven
en je deze eigen maakt kun je oude
teksten lezen.
Nu zijn er twee mieterse moeilijkheden
bij het transcriberen; de tijd waarin de
tekst geschreven is en het handschrift
van de schrijver. Het handschrift
wijzigde nogal in de loop der tijd. Dan
weer strakke rechten letters en dan weer
zwierige letters met grote uithalen.
|
 |
|
Voorbeeld van een tekst uit 1760
die in de tegenwoordige tijd
redelijk leesbaar is.
|
|
 |
|
Voorbeeld van een 16de eeuwse
tekst met veel geklieder en
doorhalingen. Soms gaat dit
pagina's lang door. De
nachtmerrie van de transcribent. |
Een mieters probleem van heel andere
orde is de interpretatie van wat er
geschreven staat. Een prettige
'vertaler' vind je via
deze link. Met de zoekfunctie van
deze 'vertaalmachine' kun je gemakkelijk
moderne verklaringen vinden voor
Middelnederlandse woorden.
Daarmee ben je er overigens niet.
Begrijpen wat er staat kan alleen als je
weet in welke context de tekst staat in
relatie tot zijn tijd, omgeving en welk
belang de tekst diende.
Met andere woorden; kun je de tekst in
zijn historische context plaatsen (wat
speelde in die tijd op locaal,
landelijk, politiek en cultureel vlak).
Wie zijn de personen en wat is hun
functie en waar liggen de vermeldde
geografische plaatsen of genoemde
objecten. Ben je kortom in staat om de
politieke (machts)verhoudingen van dat
moment te begrijpen en ben je op de
hoogte van de cultureel-historische
situatie (gebruiken) ter plaatse? Dit
vergt met name veel leeswerk wat
overigens voor ons liefhebbers geen
vervelende bezigheid is.
|
 |
|
Ook op oude manuscriptkaarten
kun je voor raadsels staan bij
objecten. Hier twee
onidentificeerbare objecten
nabij de sluis van Alblasserdam
(rood omcirkeld) op de Gorkumse
Donkerslootkaart. Mogelijk zijn
het kleine waterverplaatsende
molentjes maar wie het zeker
weet mag het zeggen.
Copyright:
Gemeentearchief Gorinchem,
Hoogheemraadschap Alblasserwaard
en Arkel beneden de Zouwe, inv.
nr. 92. |
Het lijkt allemaal nogal wat; het
transcriberen van oude teksten. Toch
raad ik u aan om ermee te starten. Als u
zich niet te snel uit het veld laat
slaan gaat er een wereld voor u open. De
archieven liggen vol met oude nog door
weinigen gezien materiaal en met wat
hulp en doorzettingsvermogen kunt ook u
de mooiste ontdekkingen doen. Er is
altijd wel een archief of privépersonen
in de omgeving die een cursus 'oud
schrijft' geeft.
Alvast veel plezier!
Henk van de Graaf |
