|
PERSBERICHT
12 mei 2009
‘Nijet dan water ende wolcken’
De onderzoekscommissie naar de
aanwassen in de Verdronken Waard
(1521-1523).
Auteurs: Valentine Wikaart,
Hildo van Engen, Karel Leenders,
Chris de Bont, Piet Martens, Ies
Sonneveld.
Fotografie: Hans Werther.
Op
6 juni wordt het boek ‘Nijet dan
water ende wolcken’ aangeboden
aan gedeputeerde Brigitte van
Haaften. Dit boek is tot stand
gekomen op initiatief van het
Biesboschmuseum in Werkendam en
het Streekarchief Land van
Heusden en Altena in Heusden. De
presentatie vindt plaats in het
Biesboschmuseum ter gelegenheid
van het 25-jarig bestaan van het
museum.
Onduidelijke
bezitsverhoudingen
De Sint-Elisabethsvloeden van de
jaren twintig van de vijftiende
eeuw zetten een groot deel van
de Grote Waard onder water. Door
bedijkingen kon de oostelijke
helft van het gebied vanaf 1461
weer in gebruik worden genomen,
maar het westelijk deel bleef
nog lang een binnenzee die zich
uitstrekte tussen
Geertruidenberg en Dordrecht.
Sedimentatie zorgde er voor dat
ook hier langzaam maar zeker
stukken grond benut konden
worden: de zogeheten aanwassen
of ruigten. Omdat de
bezitsverhoudingen in veel
gevallen onduidelijk waren,
leidde dit vooral in de
zestiende eeuw tot de nodige
problemen, die de landsheer er
uiteindelijk toe brachten een
speciale onderzoekscommissie in
het leven te roepen. Deze
commissie bezocht in de jaren
1521-1523 de Verdronken Waard om
de gebruikers van de aanwassen
en andere inwoners te
ondervragen.
Uniek
dokument
Valentine
Wikaart, collectiebeheerder van
het Biesbosch museum stuitte bij
toeval op het handschrift waarin
de onderzoeksverslagen zijn
opgetekend. Traditiegetrouw
brengt Wikaart de week tussen
Kerst en Oud en Nieuw op het
Nationaal Archief door. Ze
werkte op dat moment aan een
onderzoek naar de rol van de
Domeinen in de Biesbosch: “Ik
had mij voorgenomen om stukken
over de Domeinen aan het eind
van de zeventiende eeuw op te
vragen, toen bleek dat deze niet
beschikbaar waren.” Ze had pech,
want toevallig werden de
archiefdozen waarin de stukken
over de Domeinen zaten,
omgepakt. “Ik kreeg niks en ben
toen maar willekeurig gaan
zoeken naar archiefstukken die
met de Biesbosch van doen
hadden.” Zo belandde het
handschrift over de
onderzoekscommissie naar de
aanwassen in de Verdronken Waard
1521-1523 op haar tafel. “Mijn
hoofd stond er niet naar, maar
bij gebrek aan ander materiaal
begon ik het door te bladeren.
Bij toeval stuitte ik op een
mooi verhaal over Werkendam, die
me de ogen opende voor de
schoonheid en uniciteit van het
handschrift dat ik onbedoeld in
de schoot geworpen kreeg.” Het
handschrift bevat meer dan
tweehonderd verslagen van
verklaringen die de bewoners van
de Verdronken Waard tegenover de
onderzoekscommissie aflegden
over het gebruik van land en
water in het gebied. De
onderzoekscommissie heeft veel
oude mensen geïnterviewd, omdat
hun herinneringen het verst
terug gingen, soms bijna tot aan
de Sint-Elisabethsvloed van
1421. Uit de beschrijving van
een man (84) uit Hardinxveld
komt naar voren dat het gebied
rond Werkendam aan het begin van
de zestiende eeuw een grote
vlakte van water was. Veelal
rustig, maar af en toe ook wild
als een woeste zee.
Schat aan
informatie
Haar bevindingen in het
Nationaal Archief legde Wikaart
voor aan het Streekarchief van
het Land van Heusden en Altena.
Daar bleek dat het ging om een
onbekend handschrift, nog
nauwelijks gebruikt door
historici. In samenwerking is
het volledige handschrift
getranscribeerd. Het biedt een
schat aan informatie over het
gebied van de Verdronken Waard,
niet alleen voor historici,
geografen en biologen, maar ook
voor genealogen. Er komen bijna
1100 personen in het document
voor, niet alleen met naam, maar
ook vaak met vermelding van
leeftijd, beroep en
familiebanden. De informatie
heeft betrekking op een wijd
verspreid gebied van de
Langstraat tussen Waalwijk en
Geertruidenberg, van Hank tot
Werkendam en van Hardinxveld tot
Dordrecht. Zo bleek bijvoorbeeld
uit het handschrift dat er ten
tijde van de vijftiende en
zestiende eeuw niet alleen een
visafslag in Dordrecht was. Ook
in Sliedrecht en Streefkerk
bevonden zich afslagen.
Naast de integrale tekst van de
onderzoeksverslagen zijn in het
boek artikelen opgenomen die het
opgetekende in een ruimere
context plaatsen. Het geheel is
geïllustreerd met historische
kaarten en prachtige foto’s van
de Biesbosch van de hand van de
bekende fotograaf Hans Werther.
Het boek bestellen met
korting,,, (pdf)
|
