Op de grens van Noord-Brabant en Zuid-Holland in de gemeente Werkendam ligt de polder Noordwaard. Deze landbouwpolder met zijn akkers, slootjes en dijken ondergaat op dit moment een complete gedaanteverwisseling. Rijkswaterstaat en het ministerie van landbouw, natuur en Voedselkwaliteit vormen de polder om tot natuurgebied. Dit nieuwe natuurgebied sluit naadloos aan op het aangrenzende Nationale Park de Biesbosch. Nieuwe bruggen zorgen ervoor dat de polder voor auto’s en fietsers bereikbaar blijft. Door nieuw gegraven geulen stroomt water uit de Nieuwe Merwede binnenkort het gebied in en uit. Kortom, de Noordwaard maakt dan weer deel uit van een uniek zoetwatergetijdengebied!

Tijdbalk
1993: Ministerie van LNV, Provincie Noord Brabant, gemeente Werkendam en het  Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch sluiten convenant om Noordwaard in te richten als natuurgebied

o    1994: Dienst Landelijk Gebied start met de grondverwerving

o    1995: In het voorjaar kampten grote delen van Nederland met hoogwater. In het najaar werd een noodwet, de ‘Deltawet Grote Rivieren’ van kracht. Deze moest ervoor zorgen dat binnen twee jaar zwakke dijktrajecten waren versterkt.

o    1996: Aanleg nieuwe waterkerende dijk langs oostzijde Noordwaard met tegelijkertijd de inrichting Spieringpolder en Polder Maltha.

o    2000: Kabinetsstandpunt ‘Ruimte voor de Rivier’: lopende rivierprojecten met kracht voortzetten en daarbij realiseren nieuwe waterbergingsdoelstellingen

o    2002: Rijkswaterstaat, het Ministerie van LNV, Staatsbosbeheer, de gemeente Werkendam en het Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch sluiten een bestuursovereenkomst met inrichtingsschets Noordwaard

o    2005: Aanleg bruggen in de Bandijk en de Veerweg

o    2006: In november start de uitvoering van de inrichtingswerken Noordwaard: graven van geulen, verleggen van wegen en leidingen en aanleg van een fietspad

o    2007: Volgens planning zal eind 2007 de oude bandijk doorgegraven worden. De Noordwaard staat dan in open verbinding met de Nieuwe Merwede.

o    2008: Volgens planning zijn in mei de inrichtingswerken Noordwaard gereed

o    2009: De eerste Bevers vestigen zich in de Noordwaard

o    2011: De Roerdomp broed in de Noordwaard

Nieuwe Brug in bandijk

Om het water vanuit de Nieuwe Merwede via de Spieringpolder de Noordwaard in te laten stromen, is in de tussenliggende Bandijk een brug aangelegd. Een tweede brug ligt in de Veerweg. De brug in de Bandijk is ruim 90 m lang en 13 m breed. Op de brug ligt een aparte fietsstrook van 3 m breed. Bij het ontwerp van de bruggen is uitgegaan van een hoge landschappelijke inpassingkwaliteit.
Zo mogen ze de natuurlijke horizon niet verstoren. De leuningwerken komen bijvoorbeeld van afstand transparant over. Verder kennen de bruggen een ingetogen en eigentijdse vormgeving. Het kleur- en materiaalgebruik is rustig gehouden. Omdat uitgegaan is van een onderhoudsarm ontwerp zijn het betonnen bruggen geworden. De aanleg vergde een bedrag van ruim 2.6 miljoen euro.  

Hilweg met wandelpad

Om het Biesboschmuseum en het waterwinbedrijf van de Biesbosch bij hoogwater bereikbaar te houden, moet de Hilweg hoger komen te liggen. De nieuwe weg komt langs de rand van de Noordwaard te liggen op een hoogte van 3 m. De oude weg lag op ongeveer 1 m hoogte. Op de berm is ruimte voor wandelaars.

Nieuwe geulen

Er komen meer dan 100 m brede geulen waardoor water uit de Nieuwe Merwede de Noordwaard binnen kan stromen. Langs de geulen ontstaan slikken, moerassen, wilgenbossen en op de hogere plekken zogenoemde hardhoutbossen. De grond die vrijkomt bij het graven van de geulen, blijft binnen de Noordwaard. Met de grond worden enkele eilanden gemaakt. Ze dienen bij hoogwater als vluchtplaats voor dieren.
Met de overige grond worden 100 m brede zones langs de Bandijk en de NOP-dijk opgehoogd. Deze dijken worden daardoor minder kwetsbaar voor golfoploop en afkalving.

Doorsteek bandijk Boven-Spieringpolder

Als de werkzaamheden in de Noordwaard zijn voltooid, zal tenslotte een opening in de dijk gemaakt worden. Deze opening is bijna 400 m lang en bestaat uit een diepere geul van 130 m en een ondiepere overloop.

Bij hoogwater zal de maximale waterstand in de Noordwaard ongeveer 3.05 m + NAP bedragen. De weg naar het Biesboschmuseum, de Hilweg, staat dan net blank. Doordat rivierwater de Noordwaard binnenstroomt, daalt het hoogwaterpeil in de Nieuwe Merwede met zo’n 9 cm.

‘Landart’ Wassende maan

Dit 6 ha grote landschapskunstwerk symboliseert de verandering in het landschap. Op verzoek heeft de Nieuwe Brabantse Kunst Stichting dit kunstproject ontwikkeld. Kunstenaar Paul de Kort bedacht het. Het bestaat uit dijken en geulen waarin de waterstanden steeds zullen wisselen. Het labyrint vertelt het verhaal van de wisselende inzichten op waterstaatkundig gebied, die in de loop der tijd het uiterlijk van De Biesbosch hebben bepaald. Maar, geeft de kunstenaar aan, ‘het zijn de seizoenen, het klimaat, het weer en het getij die in hun gezamenlijke rituele dans, uiteindelijk de richting bepalen’. Vanaf een verhoogd uitzichtpunt kan de wandelaar het kunstwerk overzien. Bedoeling is dat het kunstwerk alleen de eerste jaren netjes wordt onderhouden. Daarna mag het worden verwaarloosd en zullen de contouren geleidelijk vervagen. 

Nieuwe fietsbrug

De nieuwe geulen in de Noordwaard krijgen een aansluiting op de geulen van de polder Maltha. De weg Lijnoorden wordt daarmee door een geul doorsneden. Over de nieuwe kreek naar Polder Maltha komt in het verlengde van Lijnoorden een fietsbrug. Deze brug is 162 m lang en 3.5 m breed. De peilers en jukken zijn van beton, de liggers van staal en het brugdek bestaat uit houten planken.

Feiten

·     In de periode 1995 tot en met 2006 zijn in de gehele Noordwaard totaal 10 gezinnen verhuisd en zijn even zovele boerderijen of burgerhuizen afgebroken.
Alle aankopen zijn in den minne gerealiseerd. Onteigening hoefde niet toegepast te worden. De kosten van de inrichtingswerken van de Noordwaard die in 2006 en 2007 gaan plaatsvinden, zijn begroot op bijna 7 miljoen euro. Met deze inrichtingswerken wordt 1.362.000 kubieke meter verplaatst. Dat zijn zo’n 90.000 vrachtwagenladingen. De grond wordt overigens geheel binnen het project verwerkt. Er wordt meer dan 20 km afrastering opgeruimd. Er wordt meer dan 20.000 m2 asfalt opgeruimd. Dat komt overeen met de oppervlakte van ruim drie voetbalvelden!

·     Ruim 7.5 km aan elektriciteitskabels moet opgeruimd of verlegd worden. Samen met de aanpassingen aan de netstations is hier ruim een half miljoen euro mee gemoeid. De polder Maltha en de Spieringpolder zijn al in 1996 als natuurgebied ingericht. Met het graven van de geulen kwam bijna 300.000 m3 klei vrij die deels gebruikt is voor de aanleg van de nieuwe NOP-dijk. In de Beneden-Spieringspolder staat een vogelkijkhut. Vogelaars melden regelmatig soorten als Grote en Kleine Zilverreiger, Bruine Kiekendief, Kraanvogel, Roerdomp, IJsvogel en Lepelaar.

·     Het gehele Noordwaardproject is ongeveer 600 ha groot. De polders Maltha en de Spiergingpolders zijn elk bijna 80 ha groot. De polder Hardenhoek die in 2006 en 2007 tot natuurgebied wordt ingericht, is ongeveer 450 ha groot.

Kunst in de Noordwaard

De Dienst Landelijk Gebied, Staatsbosbeheer, de Provincie Noord-Brabant en de Nieuwe Brabantse Kunst Stichting hebben voor de Noordwaard een kunstproject gelanceerd. De vraag was tweeërlei: Maak een ontwerp voor een landschapskunstwerk en ontwikkel kunsttoepassingen met een gebruiksfunctie. Dit leverde verassende ontwerpen op.

Het landschapskunstwerk De Wassende Maan van kunstenaar Paul de Kort moet de landschapsveranderingen in de Noordwaard symboliseren. Het proces van beheersing van land en water met de nieuwe kreken, de eilanden, de waterbewegingen, de vegetatie en de getijden vormen vertrekpunt.

Gebruikskunst die gekozen is om uitgevoerd te worden, betreft de panoramatafel van Jeroen Hoogstraten en een picknicktafel van Frank Halmans. De panoramatafel bestaat uit een ronde constructie in staal en hout. Midden op de tafel is de Noordwaard weergegeven in groen en blauw, respectievelijk het binnendijks en buitendijks gebied.

De picknicktafel heeft als thema (her)huisvesting.
De bank is voorzien van een verhoogde zitplaats voor vogels. Bij dit en andere de andere kunstwerken van Frank Halmans is de achterliggende gedachte dat kleinere diersoorten ook last hebben van de gebiedsveranderingen. De kunstwerken bieden nestgelegenheid en noden uit tot socialiseren met soortgenoten.