Ik moest even verzinnen hoe je dat ook weer zegt, maar het is een 'kloek boekwerk' geworden; De historische atlas van de Biesbosch. Hoewel niet helemaal toepasbaar op de 'Donkerslootse twisten' is dit (voor Dordtse begrippen) monumentale boek zeker bruikbaar. Je leert immers altijd van 'andermans kaartenonderzoek'.

Veel mensen zien oude landkaarten als leuke plaatjes om naar te kijken. 'Even zoeken waar wij wonen' en op naar de volgende (eigenlijk is de term manuscriptkaarten bij een dergelijk boek meer op zijn plaats omdat het woord 'manuscript' aangeeft dat het hier om oude, zeldzame, en slecht uit één of enkele kopieën bestaande landkaarten gaat).

Manuscriptkaarten zijn belangrijke dragers voor historici en ander lokaal historisch geïnteresseerden. De kaarten staan meestal bol van de informatie over het getekende of geschilderde gebied. Detailinformatie die, aangevuld met archiefonderzoek, een schat aan historische gegevens opleveren.

Zo ook de kaarten die afgebeeld staan in het in groot formaat uitgevoerde en 208 pagina's! telende boekwerk van Wim van Wijk. Wim is geen onbekende op dit gebied. Hij schreef al eerder boeken over oude kaarten van Dordrecht en de Biesbosch en is ook de auteur van ondermeer het regionaal bekende 'Het Biesboschboek'.

Wat maakt deze atlas bijzonder? Ten eerste natuurlijk het formaat. Nagenoeg alle originele manuscriptkaarten van de Biesbosch zijn groter dan boekformaat. Omdat dit boek extra groot is uitgevoerd kunnen we toch veel details zien. Want details is het waar het om draait in historisch kaartenland.
Kaartenmakers waren vaak landmeters en vele ervan konden prima schilderen. Er zijn dan ook een aantal pareltjes aan kaarten overgeleverd uit de 16de, 17de en 18de eeuw. Soms vertellen ze in de details een verhaal of kun je er kijkend (een loep is het beste) er zelf een verhaal bij verzinnen.

Een voorbeeld van hoe 'verhalend' een kaart in zijn details kan zijn. Scheepjes varen op 'Den Verdronken Zuidhollandsche Waerdt' met vracht en voor het plezier. Twee vissers in een bootje landen aan op een 'affbeelding van den gewesene steursteek'. Een steek is een wand van wilgentenen en netten die voor de zalm, elft, fint en steurvangsten werden neergezet. Het Bergse Veld zoals later de Grootte Waard later ook wel werd genoemd stond er vol mee.  De kaarten werden nooit voor het mooi getekend. Meestal betrof het gebiedsaanspraken of processen voor rechtbanken. Maker waarschijnlijk P. Kleijn 1747. Bron collectie-Hingman 4.VTHR nr. 4668

De eerste, voor historici, bruikbare manuscriptkaarten dateren uit het begin van de 16de eeuw.
Daarvoor is er uit het Benedenrivierengebied wel wat schetsmatig kaartwerk bekend maar daar vinden we niet de details in die latere gebiedsaansprakelijke- of proceskaarten opleveren.
De Biesboschatlas blinkt juist hierin uit; prachtige, haarscherpe detailopnamen aangevuld met verhelderende teksten over wat we zien.
Het boek deelt de Biesbosch op in de hoofdstukken noord, west, zuid en oostrand. Het Eiland van Dordrecht, waterstaatkundige- en overzichtskaarten staan in aparte hoofdstukken. Ook de ondergang van de Grootte Waard en informatie over de kaartcollecties van Hingman en Bodel Nijenhuis komen aan bod.

Ik weet niet precies wat Wim momenteel weer uitbroedt aan publicaties maar het zou me niet verbazen als dit boek zijn Magnus opus onder de Biesbosch publicaties is.

Alle lof voor Wim en zijn niet aflatende energie!

Henk van de Graaf

Veel kaartwerk wat in het boek voorkomt is digitaal te zien in de database
van het regionale archief Dordrecht. (vergeet vooral niet in te zoemen op de details).

Henk van de Graaf