De koolmees en de pimpelmees zijn bij iedereen bekend. De buidelmees is echter minder bekend. Op zich is dat niet vreemd, want deze onopvallende vogels nestelen bij voorkeur in gebieden met een weelderige wilgengroei, liefst in de directe omgeving van het water. Het eerste nest van deze soort in Nederland werd ruim 50 jaar geleden in onze regio gevonden.

Trechtervormige slurfje
Sjoerd Braaksma, destijds werkzaam op de Stafafdeling Natuurbescherming van Staatsbosbeheer, beschreef de wonderbaarlijke nestvondst in het tijdschrift Limosa. In december 1962 zag J.M. Reuser, kooiker op de Hofmansplaat in de Brabantse Biesbosch, tijdens een wandeling het vernuftigd gebouwde kleinood in een stel wilgen hangen. Uit de beschrijving van Reuser maakte Braaksma op dat het ging om een nest van een buidelmees. Het nest bungelde op ongeveer twee meter hoogte, aan een afhangend takje van een vijftien jaar oude Duitse Dot (soort wilg) die op de rand van de kooiplas stond. Voordat het nest ter beschikking werd gesteld van het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie in Leiden, maakte het de nodige omzwervingen. Zo werd het bijvoorbeeld getoond op de vergadering van de Nederlandse Ornithologische Unie op 2 februari 1963. Officieel kon er echter niet gesproken worden van een broedgeval, want het ging immers om een onafgemaakt nest; het kenmerkende, trechtervormige slurfje ontbrak namelijk. Braaksma had een vooruitziende blik want hij ging er vanuit dat de buidelmezen zich vroeg of laat blijvend in Nederland zouden vestigen. Die verwachting is uitgekomen.

Nestbuidel
Sinds 1981 is de buidelmees aan de lijst van Nederlandse broedvogels toegevoegd. In de daarop volgende jaren nam de populatie toe tot zo'n 150-200 broedparen. Zodra het mannetje in zijn broedgebied arriveert begint hij met allerlei vruchtpluis te slepen en uiteindelijk leidt al dat geploeter tot een hangende nestbuidel. Tijdens de bouw van het fragiele kunstwerkje laat het mannetje frequent zijn ijle, hoge roep horen. Indien daar een wijfje op afkomt, dan wordt de karakteristieke, trechtervormige slurf pas gebouwd. Blijft de roep van het mannetje echter onbeantwoord, dan laat hij het nest voor wat het is en probeert zijn geluk op een andere stek.

Het nest van een buidelmees bengelt aan het uiteinde van een boomtakje, waardoor het tijdens windvlagen behoorlijk heen en weer zwiept. De 5 tot 8 eieren worden vanaf april gelegd en een kleine 2 weken bebroed. Er is gewoonlijk één legsel per jaar. De Nederlandse buidelmezen huizen vooral in laagveenmoerassen en langs de grote rivieren.
 

De foto toont een onafgemaakte nestbuidel van een buidelmees. Als er een wijfje komt opdagen dan wordt de trechtervormige slurf in elkaar geflanst. Copyright Jacques van der Neut.

"Eind jaren '90 was de stand op zijn hoogst" zegt Theo Muusse, boswachter 'Inventarisatie en Monitoring' van Staatsbosbeheer in De Biesbosch. "Sindsdien is er sprake van een langzame, maar zekere daling. De buidelmees staat bij ons dan ook te boek als een zeer schaarse broedvogel. Het is een prachtige soort, die vooral vanwege de opvallende nestbuidel onder vogelaars bekendheid geniet. Op internet worden waarnemingen van individuele buidelmezen wel weergegeven, maar nestlocaties worden opzettelijk vervaagd. Na het uitvliegen van de jongen worden dergelijke nesten nogal eens meegenomen. Door de opvallende vorm zijn dat gewilde 'collectors items.' " Is het geen moeilijke en tijdrovende klus om in zo'n gebied de buidelmezen op te sporen? "Dat is het zeker, volgens mij is er bij de buidelmees in De Biesbosch duidelijk sprake van ondertelling" besluit Muusse.