De zeearend komt
eraan
 Jacques van der Neut

Is de Biesbosch voor zeearenden een goed broedgebied?

Voorheen kwamen zeearenden uitsluitend naar de Biesbosch om te overwinteren. Tegenwoordig verschijnen deze fascinerende vogels er ook ’s zomers. Door uitgevoerde waterprojecten breidt het Nationaal Park De Biesbosch zich uit. Er ontstaat een groot gebied waar zeearenden zich thuis voelen. Een stel broedende zeearenden zou de kroon zijn op alle gerealiseerde natuurontwikkelingsprojecten in de Biesbosch. Is het noteren van het eerste broedgeval in de Biesbosch slechts een kwestie van tijd?

Trends
Het verschijnen van zeearenden in de Biesbosch is niet ongewoon. De enorme roofvogel was een vertrouwde wintergast. Gewoonlijk draaide het om jonge vogels. Uit de tot dusver verzamelde waarnemingen van zeearenden in de Biesbosch zijn toch duidelijke trends te constateren. Zo worden de reusachtige vogels bijvoorbeeld eerder in het gebied gezien. In 2009 verbleef er in augustus al een jonge vogel. Verder gaat het niet uitsluitend meer om jonge vogels. Uit alle jaarklassen worden er vogels gemeld. Vorig jaar verbleef er zelfs een volwassen zeearend met de kenmerkende witte staart en gele snavel. Het waarnemen van zeearenden uit meerdere jaarklassen is een goed teken. Uit de reeksen blijkt tevens dat sommige exemplaren lang in de Biesbosch blijven ‘hangen’ (soms maart of april). Waarnemingen van zeearenden hebben natuurlijk niet alleen betrekking op een bepaald deelgebied. Uit de gehele Biesbosch worden ze gemeld, zoals het Zuiderklipgebied, de Nieuwe Merwede, de Dordtse Biesbosch en het natuurontwikkelingsgebied Noordwaard.

Vogelaars zijn er mee in hun nopjes. Door verbeterde communicatietechnieken blijft een in het gebied verblijvende zeearend niet lang onopgemerkt.

Eerste broedpaar
Sinds 2006 wordt de zeearend weer tot de Nederlandse broedvogels gerekend.
Een koppel vestigde zich in de Oostvaardersplassen. Het eerste broedpaar binnen de Nederlandse grenzen was een feit. Vogelminnend Nederland stond op zijn kop en Staatsbosbeheer, de beheerder van het moerassige gebied, stak de loftrompet.
Het stel zeearenden broedde in 2009, net als de voorgaande jaren, wederom succesvol. Er vloog één jong uit.

Binnenkort kunnen we zeer waarschijnlijk het tweede broedpaar in Nederland noteren. Niet in de Biesbosch, maar in het Lauwersmeergebied. Tijdens inventarisaties werden daar zeearenden geobserveerd die sleepten met takken. Een goed en betrouwbaar voorteken.
Hoe liggen de kansen voor de Biesbosch?  Het is een reële mogelijkheid dat er in de toekomst zeearenden in de Biesbosch blijven ‘plakken’ en gaan broeden. In de Biesbosch staan genoeg hoge, zware bomen met gevorkte takken waar een stel zeearenden een nest in zou kunnen gaan bouwen. Bovendien vormt het vermaarde zoetwatergetijdengebied een goed foerageergebied.

In diverse rivieren en ondiepe lagunes is volop vis te bemachtigen. Zeearenden eten trouwens ook aas. De periode waarin de roofvogels voedsel voor hun jongen zouden moeten aanvoeren valt in de Biesbosch echter samen met de topdrukte in het vaarseizoen. Bovendien staan er voor de Biesbosch diverse plannen op stapel (bodemsanering, Noordwaard II, dijkverzwaring Eiland van Dordrecht, inrichting Jongeneele Ruigt en Tongplaat), waardoor er ’s winters ook sprake zal zijn van onrust. Qua rust hebben de Oostvaardersplassen en het Lauwersmeergebied momenteel meer te bieden, want grote delen zijn daar voor het publiek afgesloten.  

Signalement
Bij de zeearend is het vrouwtje groter dan het mannetje. Dit zien we ook wel bij andere soorten roofvogels zoals havik, sperwer en slechtvalk. Aan het verenkleed kunnen ervaren vogelaars de leeftijd van een zeearend bepalen. Volwassen beesten zijn bruin met een witte staart en hebben een beige kop met felgele ogen en een zwarte pupil. Vergeet hierbij vooral de formidabele, gele haaksnavel niet! Na het vijfde levensjaar veranderen deze kenmerken niet meer en zijn ze geslachtsrijp. Jonge vogels hebben een opvallend gevlekt verenkleed en een donkerbruine iris. Met een spanwijdte van ruim twee meter is de zeearend de grootste roofvogel van Noord-Europa. Vanwege deze imposante afmetingen noemen vogelaars zeearenden ook wel ‘vliegende deuren’. Vanwege de grootte en de opvallende verschijning is verwarring in onze contreien met andere soorten uitgesloten. De totale West-Palearctische populatie bestaat uit ongeveer 5000-5500 broedparen, waarvan het merendeel huist in Noorwegen en het Oostzeegebied.